De brug Van Mierlo

januari 2024

Vanuit zijn huis aan de Amsterdamse Herengracht keek Hans van Mierlo uit op Brug 18, een klassieke welfbrug met vijf doorvaarten, waarover hij bijna dagelijks liep om de tram te nemen naar zijn vele afspraken. In 2021 werd Brug 18 omgedoopt tot de Van Mierlobrug.

Mijmeren langs de gracht

Het was de brug waarop Van Mierlo Amsterdammers sprak over hoe het nou moest met de stad en het land. De brug die hem terugleidde naar huis, na een avond in café Scheltema of met een volle tas boodschappen om te kunnen koken en schenken voor zijn familie, vrienden, fractieleden en bondgenoten. Het is ook de brug die hij op 30 april 1966 gebruikte om naar Hotel Krasnapolksy te lopen waar hij met elf anderen een ‘krankzinnig avontuur[1]’ begon. Het iconische campagnefilmpje van D66 werd er in 1967 opgenomen. De camera volgt Van Mierlo die vanuit zijn huis langs de Herengracht loopt. Van Mierlo, journalist en acteur in-spe, kijkt recht in de camera, een beetje nouvelle vague. Hij steekt de kraag van zijn regenjas op tegen het gure politieke klimaat. In de voice-over mijmert hij over de ‘verwarring en ondoorzichtigheid, over de tanende invloed van de kiezers’. Als een vertwijfelde Hamlet, meer dan een politiek leider, zoals programmamaker Roelof Kiers in de aanloop van de verkiezingen opmerkte. “Hans durfde te twijfelen en weifelen, iets wat we in het huidige politieke klimaat nauwelijks meer kennen,” zei toenmalig stadsdeelvoorzitter Timman in haar toespraak bij de omdoping.

Een grote eer

Hoewel hij opgroeide in Breda was Van Mierlo toch een echte Amsterdammer, soms een boze Amsterdammer, zoals in het actiecomité voor het behoud van het Prinsengrachtziekenhuis, waar “de menselijke maat zichtbaar was.”[2]. De Gemeente heeft zijn inzet, boos of niet, voor de stad altijd gewaardeerd. “Met het benoemen van Brug 18 wordt een bijzondere Amsterdammer geëerd die sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw een grote rol in politiek en maatschappij heeft gespeeld”, schreef het stadsbestuur. De vernoeming is een grote eer, omdat er niet veel naamloze bruggen in het oude centrum beschikbaar zijn, omdoping gebeurt alleen in uitzonderlijke gevallen.

Gastvrij en ruimhartig

Aan de Herengracht voltrok zich het familieleven en een belangrijk deel van het politieke leven van van Mierlo. Dochter Stanja heeft fijne herinnering aan het huis en aan de brug. “Het huis was als een grote warme mand. Mijn vader was heel gastvrij en ruimhartig.” De kinderen kregen veel vrijheid en niet alleen omdat hij er heel weinig was. “Ook omdat hij echt zo was! Vrienden van ons waren vrienden van het huis en zo was het eigenlijk altijd een komen en gaan van gezellige momenten. Ik was zelf een tijdje behoorlijk rebels, een Amsterdamse meid van 15 jaar met een hanenkam,” vertelt Stanja. “En ook daar was mijn vader heel makkelijk over. Nooit kregen we te horen dat onze kledingkeuze niet paste. We hebben natuurlijk vele gesprekken gevoerd, ook over het milieu. Ik vond het vooral allemaal wel erg traag gaan. De politiek! Mijn vader zei dan: ‘Als je groot bent weet je beter hoe je geduld moet oefenen en hoe de structuren van de macht werken.’ Ik heb het denk ik nooit begrepen, geduld voor zoiets belangrijks als het milieu had ik niet. In die zin vond ik hem toen weinig heldhaftig in zijn antwoord. En hij vond van mij, dat ik een grote drammer was, die nodig haar kamer op moest ruimen. Omdat een schone wereld, vooral begint bij een schone kamer…En zo verliep dan een dag!” En met Kerst was er altijd het Grote Diner. De immense tafel werd met veel gedoe uit de kelder gehesen door broer Olivier en iedereen mocht twee of drie mensen uitnodigen. “Ook voor onze vrienden was het een heerlijke avond en een fijn zooitje van leuke mensen bij elkaar.”

Over de brug zegt Stanja: “Dit bruggetje is echt heel belangrijk. Ik kan me herinneren dat mijn vader en ik elkaar hier midden in de nacht tegenkwamen. Hij vond dat ik al thuis moest zijn en ik vroeg me af wanneer hij nou eens thuiskwam.” Haar vader was een benaderbare man: “Hij liep vaak over deze brug om de tram te nemen. Onderweg en in de tram was hij heel aanspreekbaar. Hij was daardoor heel dicht bij de dingen die speelden in de wereld.”

Reuring aan de gracht

Over de brug was het een komen en gaan van mensen die door de politicus Van Mierlo thuis werden ontvangen. Gerrit Jan Wolffensperger, voormalig fractievoorzitter Tweede Kamer, heeft vele herinneringen aan het huis en de brug. “Ik heb er veel vergaderd en zelfs voetbalwedstrijden gekeken. Eén herinnering daaruit, die zoveel zegt over Hans, was de campagne uit ’94, waarin alles was voorbereid met een reclamebureau met slagzinnen en god weet wat. De avond voordat alles naar de drukker ging zaten we met het campagneteam te eten bij Hans thuis en ontstond er aan tafel een totaal andere slagzin, namelijk ‘D66 juist nu!’. Hans was een improvisator die altijd zijn beslissingen tot het allerlaatste moment uitstelde.”

Soms was er de nodige reuring zoals in 2005 toen Alexander Pechtold de afgetreden Thom de Graaf verving in het kabinet Balkenende II. D66 was in crisis en verdeeld, een kabinetscrisis dreigde. De net beëdigde en strijdvaardige Pechtold maakte aan de Herengracht zijn opwachting bij Van Mierlo. “Hans was not-amused over mijn onaangekondigde komst. Maar ik liep toch maar door en vroeg hem naar mij te luisteren en vooral weer netjes uit te laten, want voor de deur hadden zich journalisten verzameld,” herinnert Pechtold zich. Van Mierlo had dat keurig gedaan en een regeringscrisis was voorlopig bezworen. Zo was het huis, onder aan Brug 18, even het centrum van de wereld.

Zo heeft deze brug veel betekend voor journalist, twijfelaar, politicus, vader, echtgenoot, opa en buurtbewoner Van Mierlo. Stanja: “Ik ben heel trots en ik denk dat hij dat ook zou zijn. Dat hij dit een heel fijn bruggetje vindt.”

Door Jan Vincent Meertens. De auteur is buurtbewoner en redacteur van de Democraat waarin dit artikel eerder verscheen.

Amsterdam Lightfestival 2024

[1] Titel van zijn boek, met politieke, culturele en literaire beschouwingen. 2011, De Bezige Bij.

[2] ‘Uniek ziekenhuis viert jubileum.’ Het Parool, Roelfien Sant, 20-08-1993